Breinleren

Hoe leert het brein en wat betekent dat voor een online training?

Kennis over het brein en hoe het leert, helpt enorm bij het vormgeven van trainingen en workshops. De training sluit beter aan bij de doelgroep waardoor de resultaten van die training ook beter worden, veel beter dan trainingen die niet (goed) aansluiten. Er zijn een aantal principes die vooral voor Online Trainingen interessant zijn. Sommige daarvan worden al intuïtief toegepast, andere zijn wellicht minder voor de handliggend. Besef echter dat de kennis over Breinleren nog maar een paar decennia oud is en het met voortschrijdend inzicht nog regelmatig wordt aangescherpt. Dat neemt niet weg dat  we nu gebruik kunnen maken van wat we wel weten.

Schakelen in een Automaat

Terwijl ik mijn auto start, til ik mijn linkervoet op om de koppeling in te trappen maar de voet belandt een fractie van een seconde later onverrichter zake via het luchtledige op de vloer. Het voelt vreemd aan en toch klopt het. Ik ben gewoon in de ‘verkeerde’ auto gestapt. Twee weken schakelen is voor mijn brein ruim voldoende om in een oud patroon terug te vallen. Oftewel in neurowetenschappelijke taal: het gebied “autorijden” in mijn brein heeft de dertig jaar oude, sterkere verbinding opgepakt en wil dat nu ook inzetten in mijn automaat. En toen ontstond er kortsluiting.

De vergissing van Descartes 

Het brein is een bijzonder orgaan in ons lijf, dat wisten we al, maar echt onderzoek naar hoe ons brein werkt, kwam pas van de grond tijdens de laatste twee decennia van de vorige eeuw. De arts en neurowetenschapper Antonio R. Damasio (1944), legde hier de basis voor in zijn boek De vergissing van Descartes (Damasio, 1994) en velen wetenschappers hebben voortgeborduurd op zijn inzichten. David A Sousa (1980), docent, combineerde de kennis van Damasio met het onderwijs o.a. in zijn boek How the brain learns, (2006), waarna het Breinleren zoals we dat vandaag de dag toepassen, pas echt van de grond kon komen.

Zijn boek How the brain learns (2006) dient als de introductie van leren en opleiden volgens de neurowetenschap.

Neuronen gaan verbindingen aan met andere neuronen

Damasio beschreef ons brein als een pakket hersencellen, neuronen. Ieder mens heeft er zo’n honderdduizend van in zijn hoofd en elke neuron is in staat om tienduizend verbindingen aan te gaan met andere neuronen. Alles wat wij denken, doen en voelen, komt voort uit die verbindingen. Een verbinding ontstaat door te ‘vuren’, het is een elektrochemisch proces. En hoe vaker twee neuronen op elkaar vuren, hoe sneller en beter dat de volgende keer gaat. De verbinding tussen de twee neuronen wordt sterker. En omdat ze dat niet alleen met elkaar, maar ook met tienduizend andere neuronen doen, ontstaan er gebieden in ons brein die razendsnel kunnen handelen wanneer ze worden aangesproken.

Andersom, een neuron dat nauwelijks contact heeft met andere neuronen of gebieden die zelden worden aangesproken, worden steeds zwakker en trager en sterft uiteindelijk uit. Zo blijft er ruimte in de hersens voor de actieve gebieden. Een gebied verdwijnt niet altijd volledig, zoals mijn voorbeeld van het schakelen in een automaat, maar uiteindelijk wordt het steeds lastiger om het gebied aan te spreken. Wie rekent er vandaag de dag nog om in guldens?

Een Online Training op basis van Breinleren

In (online) trainingen, maken we gebruik van de verbindingen en de wetenschap dat ze sneller en sterker worden als twee of meer neuronen vaker op elkaar vuren. Dit principe versterkt het leren, net als een aantal andere principes. Zo blijkt bijvoorbeeld dat emoties en de zintuigen een grote rol spelen en niet alleen eigen ervaringen zorgen voor verbindingen, maar ook de ervaring van anderen kan een elektrochemische reactie in ons brein veroorzaken.

De kracht van herhalen

Op school deden we het al: eindeloos herhalen van tafels, rijtjes, woorden, hoofdsteden, etc. Stampwerk. Niet leuk, maar het werkte wel! Sommigen van ons zijn na 20, 30, 40 jaar in staat om de Duitse naamvallen op te noemen. Of de tafel van zeven. Door het eindeloze herhalen van informatie, werden de verbindingen steeds sterker en kon je steeds sneller het rijtje foutloos opdreunen.

In een online training betekent het dat informatie op verschillende plekken terugkomt. Niet in een module maar in meerdere modules. Niet alleen bij de uitleg, maar ook bij het oefenen op verschillende manieren. Niet alleen aan het begin maar ook aan het einde van een module of training. Niet een keer, maar keer op keer. Hoe belangrijker en complexer de materie, hoe vaker deze bij voorkeur herhaald wordt.

Moet je dan meten of een deelnemer de materie begrijpt en kan onthouden, wanneer dat noodzakelijk is? Niet direct. Want wat doet een deelnemer die het nog niet helemaal begrijpt of onthoudt bij een online training? Die gaat terug naar die module of dat onderdeel om het nog een keer te … herhalen. Een deelnemer aan een online training maakt intuïtief al gebruik van breinleren.

Zoeken naar de bekende weg

Nieuwe informatie die voortbouwt op wat al bekend is, wordt sneller en makkelijker verwerkt dan geheel nieuwe informatie. Met de herhaling zijn verbindingen sterker en sneller, en daardoor ook beter in staat om nieuwe verbindingen te leggen. Hoe minder energie een verbinding kost, hoe meer ruimte er is om iets nieuws toe te voegen.

Bij het aanleren van een nieuwe taal, worden geen random nieuwe woorden aangeleerd, maar vallen deze woorden binnen een bepaald thema. Een deelnemer doet het – onbewust – ook zelf door op zoek te gaan naar de overeenkomsten van een woord in de vreemde taal en hetzelfde woord in de moedertaal. Hoe meer het op elkaar lijkt, hoe makkelijker het wordt onthouden. In tegenstelling tot woorden waarmee geen enkele overeenkomst te vinden is (denk aan het Fins of Chinees).

In feite is dit dus proces iets dat van nature, intuïtief al veelvuldig wordt toegepast. Maar door het bewust op te nemen in een online training, wordt een deelnemer ondersteund in het leerproces. Een goede methode hiervoor is door bij  elke module in de introductie de link te leggen met de voorgaande module(s) én de toekomstige. De neuronen in het brein zorgen er dan voor dat de modules samen in één ‘gebied’ worden opgenomen.

Dat houdt in dat een veilige omgeving belangrijk is bij het leren. De vrijgekomen neurotransmitters leveren namelijk extra zuurstof en brandstof naar de hersens sturen die daarmee de optimale stand voor leren bereikt. Een online training heeft het grote voordeel dat een deelnemer vaak zelf de omgeving kan kiezen waarin hij of zij de training zal volgen. Toch is het goed om vooraf na te denken waar een deelnemer de online training zal volgen. Thuis of op het werk, in een stille afgesloten ruimte of op kantoor tussen tientalle collega’s?

Een veilige omgeving is dus een voorwaarde om optimaal te kunnen leren. Maar let op: een té relaxte omgeving is ook niet goed. Dan raakt het brein juist makkelijk afgeleid waardoor de concentratie weer afneemt. Enige alertheid is daarom een vereiste. Over het algemeen leren deelnemers het beste in een vrolijke, positieve stemming zodat er dopamine vrijkomt. Start een online training daarom bij voorkeur met een grappig of nieuwsgierig makend filmpje. Daarnaast worden deelnemersbij voorkeur verrast en uitgedaagd door bijvoorbeeld een spel- of competitie-element toe te voegen.

Zintuigen gebruiken bij leren

Het visuele zintuig, het zien, is ons meest krachtige zintuig. En hoewel we binnengekomen informatie met meerdere zintuigen opslaan, blijkt de visuele dominant. Tekst wordt omgezet in beeld (denk maar aan het woord “Bed” en de meesten zullen een plaatje van een bed voor zich zien). Dat betekent dat het gebruik van beeldmateriaal een belangrijk hulpmiddel is in online trainingen. Video’s maar ook afbeeldingen zorgen ervoor dat de informatie sneller toegankelijk is, dan alleen tekst.

Tegelijk blijkt ook dat het inzetten van nógg een zintuig bij het verwerken van informatie, het vasthouden van die informatie enorm bevordert. Ons brein kan informatie via diverse zintuigen beter laten plakken op verschillende plekken, waardoor de kans dat de informatie teruggehaald kan worden wordt vergroot. Met name geur blijkt een versterkende werking te hebben. Misschien wel omdat we die minder bewust inzetten dan de andere zintuigen.

Uit onderzoek is gebleken dat studenten die een bepaalde geur (parfum of aftershave) gebruikte bij het studeren, hun tentamens beter maakten wanneer ze diezelfde geur tijdens het tentamen ophadden of bij zich hadden. Een kort snufje was al voldoende om het gedeelte van het brein te activeren waar informatie uit het tentamen lag opgeslagen. Deelnemers die iets doen, ruiken, proeven of beluisteren naast het bekijken, zullen makkelijker leren.

Leren door empathie dankzij spiegelneuronen

Misschien wel het meest opmerkelijke van het breinleren, is dat we handelingen lang niet altijd zelf hoeven uit te voeren om er toch van te leren. De spiegelneuronen in ons brein zijn in staat om op dezelfde manier te vuren door het kijken naar bijvoorbeeld hoe twee mensen een gespreksmodel voordoen, als wanneer ze het zelf het model zouden oefenen. Onbewust imiteren we het gedrag van anderen.

Wat gebeurt er als je iemand ziet gapen? Je begint zelf te gapen. Wat als je iemand ziet eten? Je krijgt trek. Als je iemand ziet huilen? Je voelt de tranen opkomen. En het maakt niet uit of we het live waarnemen of via een scherm, onze hersens zijn zo enorm gericht op sociale interactie, dat de spiegelneuronen ervoor zorgen dat we kunnen leren van het gedrag van anderen.

In Online Trainingen is het gebruik van videomateriaal waarin voorbeeldgedrag wordt vertoond dus heel waardevol. Maar ook bij het samenwerken in een training waarbij een positieve interactie tussen twee of meer personen ontstaat, geeft een constante stroom van neurotransmitters waardoor deze personen makkellijker leren. Het creëert een prettige omgeving én ze leren van elkaar. Onderschat daarom de toegevoegde waarde van bijvoorbeeld een community niet.

Begeleiding

Het Online Trainingsinstituut biedt begeleiding bij het ontwerpen en bouwen van alle vormen van Online Trainingen. We helpen bij de didactische kant van het ontwikkelen maar ook heel praktisch met het bouwen van de training in een online omgeving.

Nieuwsgierig naar wat wij voor jouw bedrijf kunnen betekenen? Neem dan gerust contact met ons op. Dan bespreken we samen op welke manier jouw training het best tot haar recht online komt.